สไตล์โคโลเนียล (Colonial Style) เป็นศิลปะแบบตะวันตกที่เข้ามาในประเทศไทยตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 5-6 ซึ่งอยู่ในยุคล่าอาณานิคม ชาวตะวันตกจะมีการปลูกสร้างอาคารต่างๆ ในเมืองขึ้นของตน รูปแบบอาคารสมัยนั้นจึงมีการผสมระหว่างความเป็นตะวันตกกับความเป็นพื้นถิ่นของประเทศนั้นๆ สำหรับประเทศไทยเองถึงแม้ไม่เคยตกเป็นเมืองขึ้นของชนชาติใดๆ แต่ก็ยังคงได้รับอิทธิพลด้วยเช่นกัน”
ผู้คนสมัยนั้นเรียกสถาปัตยกรรมแบบนี้ติดปากว่า “ตึกฝรั่ง” หรือรู้จักกันดีว่าเป็น “สถาปัตยกรรมอาณานิคม” ซึ่งได้รับอิทธิพลจากกลุ่มคลาสสิก นอกจากนี้ยังมีบางส่วนได้รับอิทธิพลจากกลุ่มโรแมนติกที่นิยมประดับตกแต่งด้วยลวดลายไม้ฉลุที่เรียกกันว่า “เรือนขนมปังขิง” เป็นรูปแบบที่เข้ามาพร้อมกลุ่มมิชชันนารีซึ่งเข้ามาเผยแพร่ศาสนาคริสต์ในดินแดนอาณานิคมและดินแดนใกล้เคียง ดังนั้น “สถาปัตยกรรมแบบมิชชันนารี” จึงถูกจัดไว้ในกลุ่มนี้ด้วย
ลักษณะเด่นของรูปทรงอาคารหรือบ้านสไตล์โคโลเนียลคือ มีระเบียงกว้างที่มีเสามารองรับชายคาเรียงตัวกันเป็นจังหวะ ตัวบ้านนิยมใช้โทนสีอ่อนหรือสีพาสเทล อย่างเช่นสีขาว สีครีมงาช้าง เขียวอ่อน ชมพูอ่อน และฟ้าอ่อน ผนังส่วนใหญ่เป็น “ผนังไม้ตีซ้อนเกล็ด” สลับกับผนังปูน อาจมีการประดับตกแต่งด้วยบัวปูนปั้นรอบชายคา และองค์ประกอบของเสาที่บางครั้งก็มีการลดทอนจากเสาโรมัน รั้วนอกบ้านและราวระเบียงนิยมใช้ไม้ทาสีขาวมาเรียงกันเป็นจังหวะที่เรียบง่าย
ประตูและหน้าต่างถูกจัดวางอย่างเป็นระเบียบในแนวเดียวกัน นิยมใช้ทั้งทรงสี่เหลี่ยมและทรงโค้งรูปเกือกม้า มักเพิ่มรายละเอียดด้วยเส้นประดับลูกฟักเพื่อแบ่งช่องประตูและหน้าต่างให้ดูน่าสนใจ อาจประดับตกแต่งด้วยบัวปูนปั้นรอบกรอบหน้าต่าง หรือเพิ่มความอ่อนช้อยด้วยไม้ฉลุลายด้านบน และเปิดรับความสดชื่นนอกหน้าต่างด้วยกระบะดอกไม้สีสันสดใส เชื่อมโยงกับสวนภายนอกบ้านที่พัฒนาจากสวนสไตล์คลาสสิก แต่ลดทอนความเป็นทางการและความสมมาตรให้น้อยลง ดูรื่นรมย์เป็นธรรมชาติ
การตกแต่งภายในของบ้านสไตล์โคโลเนียลนิยมใช้เฟอร์นิเจอร์รูปแบบโบราณ ไม่ว่าจะเป็นตู้ โต๊ะ เก้าอี้ นาฬิกาตั้งพื้น รวมถึงโคมไฟ ผนังภายในนิยมใช้เป็นไม้เซาะร่อง ผนังตีซ้อนเกล็ด หรือการทำนูนต่ำแบบเรียบง่ายบางส่วน ผสมกับการใช้ผนังฉาบปูนเรียบ วัสดุพื้นจะนิยมใช้ไม้ หินอ่อน กระเบื้องลายโบราณ บางครั้งก็มีการเลือกใช้กระเบื้องสีเรียบ 2 สี เช่น ขาว-ดำ นำมาปูสลับลายลักษณะตารางหมากรุก ซึ่งเป็นหนึ่งในแพทเทิร์นพื้นสไตล์โคโลเนียลที่เพิ่มความโดดเด่นให้กับพื้นที่นั้นๆ
ภายในห้องน้ำสไตล์โคโลเนียลจะนิยมใช้อ่างอาบน้ำแบบ “อ่างลอยตัว” ที่มีการขึ้นรูปอย่างประณีตสวยงาม รวมถึงการใช้อ่างที่ประดับขาอินทรีย์ เพิ่มความสง่างามและให้ความรู้สึกบางเบาหากเป็นอ่างอาบน้ำแบบฝังเคาน์เตอร์ก็จะมีการเพิ่มรายละเอียดนูนต่ำบริเวณด้านข้างเพิ่มมิติให้กับอ่างอาบน้ำ อย่างอ่อนโยนละมุนละไม
สำหรับลักษณะเฉพาะของบ้านสไตล์โคโลเนียลในประเทศไทยคงจะหนีไม่พ้นหลังคารูปทรงจั่วผสมปั้นหยา ที่นิยมใช้ “กระเบื้องหลังคาหางว่าว” หรือ “กระเบื้องว่าว” ซึ่งเป็นเอกลักษณ์คู่บ้านเรือนไทยด้วยรูปทรง “สี่เหลี่ยมข้าวหลามตัด”ที่นำมาเรียงตัวต่อเนื่องในแนวเส้นทะแยงมุมอย่างเป็นระเบียบสวยงาม สอดคล้องกับรูปลักษณ์และรายละเอียดการตกแต่งภายนอกได้เป็นอย่างดีถือเป็นการผสมผสานระหว่างวัฒนธรรมไทยและศิลปะตะวันตกจนแทบจะเรียกได้ว่า หลอมรวมเป็นหนึ่งเดียวกันได้อย่างลงตัว